Unieke klimaatzaak tegen Shell: dit moet u weten

Geplaatst 4 jaar geleden in onderwerp Natuur

Vandaag zijn de eerste hoorzittingen in een voor Nederland unieke zaak: Milieudefensie en anderen proberen via de rechter af te dwingen dat Shell een groener beleid gaat voeren. Een paar jaar geleden hield niemand het voor mogelijk dat zo'n zaak te winnen was, maar sinds Urgenda de Staat succesvol aanklaagde lijkt dit ineens mogelijk.

Waar gaat deze zaak over?

Milieudefensie, zes andere milieuorganisaties waaronder Greenpeace en 17.379 individuele mede-eisers willen dat Shell zijn CO2-uitstoot drastisch naar beneden brengt. Om precies te zijn: met 45 procent in 2030. Milieudefensie richt zich op Shell, omdat dit bedrijf een van de grootste CO2-uitstoters ter wereld is.

De Britse krant The Guardian onthulde vorig jaar dat twintig bedrijven, waaronder Shell, verantwoordelijk zijn voor een derde van alle CO2-uitstoot sinds 1965. Shell staat in de top 10 van grootste CO2-uitstoters van Nederland. Ook speelt mee dat het hoofdkantoor van Shell in Nederland staat.

Het gaat in deze zaak niet om een schadevergoeding, maar om een koerswijziging. Volgens Milieudefensie is het onmogelijk de klimaatdoelen te halen als multinationals zoals Shell niet meedoen. En omdat de overheid geen maatregelen neemt, is de rechter volgens de milieuorganisaties de enige partij die Shell kan dwingen zijn uitstoot te verminderen.

Is deze zaak vergelijkbaar met de Urgenda-zaak?

Even het geheugen opfrissen: in 2013 vond actiegroep Urgenda dat de Nederlandse overheid meer moest doen om de CO2-uitstoot terug te brengen. Urgenda begon een rechtszaak om dit af te dwingen en won die zaak. Nederland bleek zich onvoldoende te houden aan het akkoord van Parijs. Een ander argument was de zorgplicht die de Staat heeft voor haar burgers, oftewel: het is een mensenrecht om te leven en klimaatverandering is daar een bedreiging voor.

Maar is dit ook mee te nemen naar de zaak tegen Shell? Een bedrijf heeft natuurlijk andere verantwoordelijkheden dan de overheid. Volgens hoogleraar privaatrecht Elbert de Jong, die de zaak op de voet volgt, is dit nu nog moeilijk te zeggen. Die vraag zal de rechter moeten gaan beantwoorden: in hoeverre zijn verdragen over klimaat en mensenrechten toe te passen op bedrijven?

"Op die manier kan de zaak grensverleggend zijn op juridisch gebied", zegt hij. Het is sowieso duidelijk dat de juridische argumenten niet helemaal hetzelfde zullen zijn als bij de Urgenda-zaak, maar daarover meer bij de volgende vraag.

Hoeveel kans van slagen heeft deze zaak?

Volgens De Jong zijn twee vragen cruciaal. Ten eerste de vraag uit de alinea hierboven: in hoeverre zijn verdragen over klimaat en mensenrechten van toepassing in deze zaak? En ten tweede: kan de vergelijking worden getrokken met eerdere zaken over schadelijke stoffen zoals asbest? Daarin besloten rechters dat meer moest worden gedaan aan asbest, vanwege het risico voor de volksgezondheid. Ook al was asbest toen nog niet verboden.

"Als je die twee vragen met 'ja' kunt beantwoorden, ben je al een heel eind", zegt De Jong. Dat zal de rechter dus moeten bepalen. Voor de Urgenda-zaak leek het onmogelijk om zo'n soort rechtszaak te winnen, maar dat is nu anders. "De klimaatzaak van Urgenda heeft gezorgd voor een andere mindset bij juristen."

Die klimaatzaak is uiteindelijk zelfs voor de Hoge Raad, de hoogste rechtsprekende instantie in Nederland, gekomen en heeft daar standgehouden. "Dat heeft wel iets betekend voor hoe rechters tegen het klimaatprobleem aankijken. En hoe bereid ze zijn om de staat en actoren daarvoor verantwoordelijk te houden."

Hoe verdedigt Shell zichzelf?

"We zijn het met Milieudefensie eens dat er nu actie nodig is tegen klimaatverandering", laat Shell weten in een reactie. "Wat de energietransitie gaat versnellen, is effectief overheidsbeleid, investeren in technologie en ander consumentengedrag. Deze rechtszaak draagt hieraan niets bij." Met andere woorden: niet Shell, maar de overheid en de vrouw aan de pomp zijn verantwoordelijk.

Daarnaast wijst Shell erop dat er ondanks de energietransitie ook in de toekomst nog veel vraag zal zijn naar fossiele brandstoffen. Wind- en zonne-energie zijn niet voldoende om aan die vraag te voldoen. Ook stelt Shell dat als zij het niet doen, andere bedrijven het zullen overnemen. Bovendien neemt het bedrijf al maatregelen om te verduurzamen.

Shell is inderdaad een olie- en gasbedrijf dat bij het groepje koplopers behoort wat verduurzaming betreft. Jaarlijks investeert het bedrijf miljarden in olie en gas en een klein deel in duurzame energie. Maar dat aandeel groeit ieder jaar een beetje. Zo investeert het bijvoorbeeld in zonne-energie, elektrische oplaadpunten en windparken. Ook probeert een groep 'groene' aandeelhouders het bedrijf duurzamer te maken. Maar tot het zo ver is blijft Shell behoren tot één van de 100 bedrijven in olie, gas en steenkool die verantwoordelijk zijn voor 71 procent van alle broeikasgassen wereldwijd.

Wat als Milieudefensie wint?

Allereerst: zelfs als de rechter in deze zaak oordeelt dat Shell zijn CO2-uitstoot moet verlagen, is de strijd nog niet gestreden. Het bedrijf kan dan nog in hoger beroep en in cassatie tot aan de Hoge Raad aan toe. Maar stel dat Shell ook die zaken verliest, dan moet het bedrijf zijn productieproces omgooien. "We willen niet op de stoel van de CEO van Shell gaan zitten", zegt directeur Donald Pols van Milieudefensie. "Maar om mee te denken zouden ze bijvoorbeeld het aandeel hernieuwbare energie kunnen vergroten en de aandelen olie- en gas kunnen afbouwen."

Het is de eerste keer dat een bedrijf wordt gevraagd zijn toekomstige gedrag te wijzigen om klimaatverandering tegen te gaan. "In dat opzicht is deze zaak revolutionair", zegt Pols. De milieuorganisaties hopen dat deze zaak ook in het buitenland gebruikt kan worden om daar vervuilende bedrijven in de rechtbank tot minder uitstoot te dwingen. In Frankrijk gebeurt dat al. Daar loopt een zaak tegen oliebedrijf Total.

Source: RTL Nieuw - https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5199745/klimaatzaak-shell-milieudefensie-rechtszaak-duurzaamheid